مدرسه علمیه حضرت زینب س دهدشت

فلسفه و اسرار تشهد در نماز چيست؟

تشهد، از واجبات نماز است. پس از هر دو ركعت (و در نماز مغرب، در ركعت سوّم نيز) بايد نشست و تشهد خواند، كه شامل گواهى دادن به يكتايى خدا و رسالت پيامبر و صلوات است.
بايد دو زانو نشست، به گونه اى كه پشتِ پاى راست، روى كف پاى چپ قرار گيرد و بهتر است سنگينى بدن به سمت چپ باشد.
از آن جا كه در اصطلاح قرآنى، راست، مظهر حق و چپ، سمبل باطل است، اميرالمؤمنين عليه السلام در جواب اين سؤال كه چرا پاى راست روى پاى چپ قرار داده مى شود، فرمود: تـأويلش اين است كه: خدايا باطل را بميران و حق را بر پاى دار.[1]
به بيان حضرت علی عليه السلام:« تشهد تجديد و تكرار شهادتين است كه تجديد ايمان و اسلام است واعتراف به مبعوث شدن بعد از مرگ»[2]
در تشهد گواهى به يگانگى خدا و رسالت پيامبر در كنار هم آمده و پيوند نبوت و رهبرى را با توحيد و عبوديت مى رساند.
شايد گوياى اين باشد كه اين گواهى را هر كس بايد با آگاهى و اعتقاد عميق خود اظهار بدارد و بيعت خويش را با خدا و رسول، تجديد كند.
در شهادت به رسالت و عبوديت حضرت محمّد صلّى الله عليه وآله هم عظمت مقام آن حضرت نهفته، كه خداوند، شهادت به رسالت او را در كنار توحيد قرار داده است، هم پيوند نمازگزار را با خط رهبرى الهى و قدردانى از او مى رساند، و هم مقدّم بودن (عَبْدُهُ) بر (رسُولُه) مى رساند كه رمز رسالت پيامبر، عبوديّت اوست، و چون بنده خدا بوده به مقام پيامبرى برگزيده شده است.
فراز ديگر تشهد، صلوات است. گرچه اهل سنّت، اين جمله را در تشهد نمى خوانند، ولى امام شافعى از رهبران اهل سنّت در شعرى چنين سروده است:
يا أهلَ بيت رسولِ اللَّهِ حبُّكمُ فرضٌ من اللَّهِ في القرآنِ أنزلهُ‏
كفاكمُ من عظيمِ القدرِ أنّكمُ من لم يصلِّ عليكم لا صلاةَ لهُ‏
اى خاندان پيامبر! محبّت شما بر ما فرض است و خدا اين را در قرآن نازل كرده است.
در عظمت قدر شما همين بس كه هر كس بر شما صلوات نفرستد، نمازش، نماز نيست.[3]
در كيفيّت صلوات بر پيامبر و آلش و نيز در اصل آن، حديث هاى متعددّى در كتب تفسير و فقه و حديث اهل سنّت نيز آمده است. حتّى در صحيح بخارى روايت است كه از پيامبر صلّى الله عليه وآله پرسيدند: ما چگونه صلوات بفرستيم فرمود: بگویيد: اللّهم صلّ على محمّد وعَلى آل محمّدٍ[4]
در احاديث ديگرى نيز آل محمد در كنار نام پيامبر آمده است.[5]
و در احاديثى، نكوهش از كسانى شده كه هنگام صلوات بر محمّد صلّى الله عليه وآله اهل بيت آن حضرت را ياد نمى كنند، هم چون حديث پيامبر كه فرمود:« مَنْ قالَ صلّى الله على محمّد، و لم يُصَلِ على آلهِ لم يَجِدْ ريحَ الجَنةِ»[6]؛« كسي كه بگويد: صلّى الله على محمّد و بر آل او صلوات نفرستند بوی بهشت را درك نخواهد كرد.»
و در مقابل، تشويق از كسانى شده كه بر اهل بيت پيامبر نيز درود مى فرستند و پاداش شفاعت و قرب به پيامبر براى آنان بيان گشته، هم چون اين حديث از پيامبر خدا صلّى الله عليه وآله:« مَنْ اَرادَ التَوسُّلَ اِلىَّ وَ اَنْ تكُونَ لَهُ عِنْدى يَدُ اُشَفِّعُ لَهُ بها يَوْمَ القيامَةِ فَلْيُصَلِّ عَلى اَهل بيتى وَ يُدْخِلِ السُرورَ عَليهمْ»[7]؛« كسی كه مي خواهد به من توسل پيدا كند و اين كه براي او در نزد من دست شفاعت كننده ای برايش باشد پس بايد بر اهل بيت من صلوات بفرستند و سرور و شادی را در آن ها ايجاد كند»
به هر حال، ياد كردن از آل پيامبر در صلوات، نشان قدرشناسى از دودمان پيامبر و عمل به توصيه خود آن حضرت است.[8]

پی نوشت :
[1] - وسائل ‏الشيعة، ج 6، ص 392
[2] - بحارالأنوار، ج 81، ص 253
[3] - الغدير فى الكتاب و السنه و الادب، ج‏3، ص 245 – به نقل از: ابن حجر في الصواعق (ص 87)، الزرقانی فی شرح المواهب (7/7)، الحمزاوی المالكی فی مشارق الأنوار (ص 88)، الشبراوی فی الإتحاف (ص 29)، الصبّان فی الإسعاف (ص 119).
[4] - صحيح بخارى، ج 8، باب الصلاة على محمّد
[5] - تفسير فخر رازى، ج 25، ص 227 و كنزالعّمال، ج 1، ص 495
[6] - وسائل‏ الشيعة، ج 7، ص 203
[7] - وسائل ‏الشيعة، ج 7، ص 203
[8] - محسن قرائتی، پرتويی از اسرار نماز، مركز فرهنگی درسهايی از قرآن، 1387 ش، هجدهم، ص 186